Utangulizi:

• Dawa za kuua viini – ni dawa za kupambana na virusi, kuvu, bakteria pamoja na vimelea vyote vinavyosababisha magonjwa mbalimbali kwa binadamu, wanyama na mimea. Hivyo zinatumika kuzuia na kutibu maambukizi kwa binadamu, wanyama na mimea. Mfano wa dawa hizi ni antibayotiki, ni dawa za kutibu magonjwa yanayosababishwa na vimelea vinavyofahamika kama bakteria. Antibayotiki zinazotumika kutibu magonjwa ya wanyama ni pamoja na oxytetracycline, penicilin, erythromycin na hizo zinazotumika kwa binadamu mfano amoxyclav, tetracycline na kadhalika.
• Hali ya usugu wa dawa za kuua viini (AMR) hutokea wakati viini, virusi, kuvu na vimelea vimebadilika baada ya muda na haviwezi tena kutibika kwa dawa hivyo kufanya maambukizi hayo kuwa magumu kutibika. Hii inaongeza hatari ya kuenea kwa ugonjwa, ugonjwa kuzidi kuwa mbaya na hata kifo. Kulingana na Shirika la Afya Duniani (WHO), usugu wa madawa (AMR) ni moja ya matishio makuu 10 ya afya ya umma duniani yanayowakabili binadamu. Matumizi mabaya ya dawa na matumizi ya dawa za kuua viini kupita kiasi ndiyo chanzo kikuu kinachopelekea vimelea vya magonjwa kukinzana na dawa.

Mengineyo:

Mambo yanayosababisha usugu wa vimelea vya magonjwa kwa dawa.

• Kutokukamilisha dozi iliyoelekezwa na mtaalamu wa afya ya binadamu/mifugo.
• Kutumia dawa zisizo na ubora au feki.
• Kutumia dawa zilizokwisha muda wake wa matumizi.
• Kwa binadamu kula nyama,mayai au kunywa maziwa au damu yenye masalia ya dawa.
• Kula mazao ya mnyama yaliyotolewa bila kuzingatia muda wa kwisha dawa mwilini(Withdraw Period).
• Kutumia dawa bila kushauliwa na mtaalamu wa afya za mifugo/binadamu.
• Utupaji holela wa mabaki ya dawa.
• Kutumia dawa isivyofaa.Mfano dawa ya kumeza inatumika kwa sindano.
• Kutumia dawa za binadamu kutibu wanyama.
• Matumizi ya dawa hususani antibayotiki kwenye chakula cha mifugo kwa ajili ya kunenepesha au kuharakisha ukuaji.
• Mgonjwa kutokumaliza dozi ya dawa kama ilivyoelekezwa wakati wa matibabu.
• Tabia ya mgonjwa au mfugaji kununua au kutumia dawa bila kupata ushauri wa wataalamu.

Madhara yanayosababishwa na usugu wa vimelea vya magonjwa kwa dawa.

• Kutokupona ugonjwa hata baada ya kutumia dawa ambazo zimekua zikitibu ugonjwa husika.
• Kuongezeka kwa gharama za matibabu kwa binadamu na mnyama.
• Kupata magonjwa nyemelezi kutokana na tiba ya muda mrefu.
• Upungufu wa chakula(nyama,maziwa,mayai,samaki n.k)kusikolingana na ongezeko kubwa la watu duniani,hivyo hupelekea lishe duni na kusababisha utapiamlo.
• Husababisha kuibuka na kuenea kwa magonjwa sugu yasiyotibika na kupelekea vifo na muda Zaidi wa kukaa hospitalini.Mfano kifia kikuu sugu,maambukizi kwenye njia ya mkojo(UTI)na UKIMWI sugu.

Namna ya kuzuia usugu wa vimelea vya magonjwa kwa dawa.

• Kuzingatia ushauri unaotolewa na afya ya wanyama na binadamu.
• Kutotumia dawa zilizokwisha muda wake,soma muda wa kwisha matumizi ya dawa kwenye chupa au pakiti ya dawa.
• Kuteketeza mabaki ya dawa kwa kufuata ushauri wa wataalam wa afya ya binadamu na mifugo.
• Kuzingati ushauri wa wataalam kuhusu matumizi ya nyama,maziwa na mayai kwa mifugo ilitibiwa na dawa.
• Kutotumia vishoka kutibu wanyama
• Tumia njia sahihi ya kumpatia mnyama dawa kama ilivyoelekezwa na mtengenezaji.
• Hifadhi dawa kama ilivyelekezwa na mtengenezaji.
• Pata dawa kutoka chanzo sahihi